WhatsApp-fraude, ook wel bekend als 'vriend-in-noodfraude', is al geruime tijd een ware plaag waar menig Nederlander wel eens mee te maken heeft gehad. Opgelicht?! krijgt vrijwel dagelijks meldingen van (pogingen tot) WhatsApp-fraude. Een veel gestelde vraag is wat je zoal kunt met het telefoonnummer of rekeningnummer van de oplichter. In dit artikel geven we antwoord op die vraag.

Over WhatsApp-fraude is al een hoop gezegd en geschreven, en het concept zal velen onderhand bekend voorkomen. Toch groeide het aantal meldingen over WhatsApp-fraude vorig jaar explosief: er was sprake van een viervoudiging ten opzichte van 2019.

En hoewel de meeste mensen onderhand op de hoogte zijn van deze oplichtingstruc, is een praktische en logische vervolgvraag natuurlijk wel wat je met de gegevens van de oplichter kunt doen.

Hoi pap / mam! Ik ben van provider gewisseld en dit is mijn nieuwe mobiele nummer, het oude kan weg. En nu ik je toch spreek: ik zit met een klein probleempje...  

Wie bovenstaande voorbeeld leest, weet waarschijnlijk al genoeg. De smoezen en excuses zijn talrijk, maar wat in alle gevallen volgt is een vraag om geld. Er moet met spoed een factuur betaald worden, iemand heeft problemen met internetbankieren en ga zo maar verder.

Oplichters gaan daarbij niet zelden overtuigend te werk: zo kapen ze bestaande WhatsApp-accounts, worden Facebookprofielen gehackt om de identiteitsfraude nog beter uit te kunnen voeren, halen ze handige trucs uit met opgenomen stemmen en gaan ze soms zelfs zo ver dat foto's van jouw kennis of familielid van sociale media worden geplukt om het bedrog geloofwaardig vorm te geven.

De belofte van jouw zogenaamde zoon, dochter, vriend of kennis is dat een voorschot binnen een dag of twee wordt terugbetaald. Uiteraard is dat onzin: zodra je betaalt, blokkeert de oplichter je en heb je verder het nakijken. Maar je beschikt wel over de gegevens van de oplichter, zoals het telefoonnummer en een bankrekeningnummer. Wat kun je daar precies mee?

Wat kun je met het telefoonnummer van een WhatsApp-fraudeur?

De redactie van Opgelicht?! krijgt regelmatig meldingen over WhatsApp-fraude in termen van 'Ik ben zojuist door dit en dat nummer benaderd met een vraag om geld. Kunnen jullie dat nummer opsporen of uit de lucht halen?'

Daar kunnen we kort over zijn: die mogelijkheid hebben we niet. Dat is in principe een zaak voor de politie en telecomproviders. Wat we echter wel kunnen vertellen, is dat oplichters die zich schuldig maken aan telefonische vormen van oplichting in praktisch alle gevallen gebruik maken van prepaid simkaarten.

Deze kun je voor een paar euro anoniem aanschaffen bij onder andere belwinkels, supermarkten en benzinepompen. Er is geen registratie voor nodig om prepaid simkaarten te kopen, en zeker als er contant wordt afgerekend, is er geen concreet aanknopingspunt in het transactieverkeer op basis waarvan de koper kan worden getraceerd. In theorie zou je dan moeten werken met eventuele camerabeelden die je koppelt aan het tijdstip van de uitgifte van een bepaalde simkaart, maar het behoeft geen nadere toelichting dat daar de nodige mitsen en maren aan zitten.

Belangrijk om te weten: in praktisch alle gevallen worden deze telefoonnummers slechts kort gebruikt, vaak een kwestie van slechts enkele dagen. Dat geldt niet alleen voor WhatsApp-fraude, maar ook voor andere vormen van telefonische oplichting, zoals het sturen van sms'jes uit naam van banken en overheidsinstellingen.

Na enkele dagen gebruik worden de simkaartjes bovendien afgedankt en weggegooid: de geringe kosten in combinatie met de anonimiteit maakt het aanschaffen van vervangende simkaarten immers een laagdrempelige bezigheid om onder de radar te blijven. Zodra de politie genoeg concrete redenen en aanknopingspunten heeft om een bepaald telefoonnummer onder de loep te nemen, is het betreffende telefoonnummer vaak alweer uit de lucht.

In praktische zin kun je als doorsnee burger dus weinig met een telefoonnummer van een WhatsApp-fraudeur: het is in verreweg de meeste gevallen in zekere zin een wegwerpartikel dat al niet meer functioneel is op het moment dat het papierwerk rond is om opsporing mogelijk te maken. Wellicht geschikte en bruikbare informatie voor de politie om achteraf bepaalde patronen en gedragingen in kaart te kunnen brengen, maar een nummer uit de lucht halen is onbegonnen werk. Melden en delen op ons forum helpt wellicht om de schade voor eventuele toekomstige gedupeerden tot een minimum te beperken.

Wat kun je met het bankrekeningnummer van een WhatsApp-fraudeur?

Dit is een interessante vraag. Allereerst is het goed om te weten dat de échte oplichters vrijwel nooit zo dom zijn om hun eigen bankrekeningnummer gebruiken, maar dat ze daar geldezels of katvangers voor ronselen. Dat zijn vaak kwetsbare of verstandelijk beperkte jongeren die zich onder druk laten zetten om hun rekening beschikbaar te stellen. Op die manier blijft de échte oplichter buiten schot.

Dat kan gaan door middel van chantage of dreiging, maar ook door ze een groot geldbedrag in het vooruitzicht te stellen. Schulden, het vooruitzicht van makkelijk geld of verslavingsproblematiek speelt daarbij regelmatig een rol.

Waarom doen de oplichters dit? Dat is eenvoudig: anders dan het mobiele nummer van een prepaid simkaart, biedt een rekeningnummer waar geld naar wordt overgeschreven wél een concreet aanknopingspunt in een eventueel politieonderzoek. Deze transactie staat immers zwart op wit op papier, laat zich niet uitwissen en dat concrete spoor leidt in het geval van onderzoek in verreweg de meeste gevallen ook naar de daadwerkelijke rekeninghouder.

Maak schermafbeeldingen en stel bewijsmateriaal veilig

Als je van plan bent om een melding te maken van WhatsApp-fraude of daar zelfs aangifte van te doen, dan kun je het spelletje dus het beste meespelen tot de oplichter je het rekeningnummer doorstuurt. Maak daar direct een screenshot van: de oplichter heeft er vaak een handje van om deze gegevens na ontvangst van het geld te wissen. Ook voor het rekeningnummer geldt dat delen op ons forum nuttig is om toekomstige gedupeerden te waarschuwen.

Een screenshot is in dat geval dan ook handig bewijsmateriaal, al helemaal in combinatie met een transactiebewijs in het geval er daadwerkelijk is betaald. En ook al ben je zelf natuurlijk niet van plan om te betalen, door dit soort informatie consequent bij de politie te melden, kunnen zij de puzzelstukjes in elkaar schuiven en dit soort oplichtersnetwerken beter in kaart brengen. En daarmee wordt opsporing en vervolging een stuk waarschijnlijker.