Afgelopen maandag en woensdag stonden vijf verdachten voor de Amsterdamse rechtbank. Tegen twee hoofdverdachten van de bankpasbende werden gevangenisstraffen van 16 maanden geëist. Een derde hoofdverdachte, D., kwam weg met een strafeis van 107 dagen, waarvan 90 voorwaardelijk. Omdat hij zijn onvoorwaardelijk geëiste deel al heeft uitgezeten, kan hij op vrije voeten blijven. Wel blijven de drie maanden voorwaardelijk boven zijn hoofd hangen, als de rechtbank conform vonnist.

Het vijftal wordt ervan verdacht mensen door phishingmails te hebben overtuigd dat ze hun 'verlopen' bankpas moesten opsturen naar een 'Recycle-adres'. De slachtoffers moesten ook de pincode van de bankpas invullen op een website die van de bank leek. In werkelijkheid zaten de oplichters erachter. De opgestuurde bankpassen werden vervolgens door bendeleden uit de brievenbus gevist. Die brievenbussen waren zorgvuldig gekozen. Het waren allemaal buitenbussen waar de brief-hengelaars gemakkelijk bij konden.

In een aantal gevallen werd met de bankpas en pincode geld overgemaakt van de spaarrekening naar de betaalrekening van de nietsvermoedende slachtoffers. Meestal werd ook de pin-limiet verhoogd. Als laatste stap werden door 'cashers' grote bedragen gepind. Die gaven ze dan aan de bendeleiders.

Bijzonder optreden advocaat

Advocaat Gerald Roethof maakte een bijzonder gastoptreden op de eerste zittingsdag. Roethof is de raadsman van Jos B. die verdacht wordt van betrokkenheid bij de dood van Nicky Verstappen. De topadvocaat verscheen in strak maatpak ter zitting: zijn eigen toga had hij thuis laten liggen en alle leentoga's waren uitgeleend. Na een kwartiertje stapte Roethof op en liet hij het bijwonen van de zitting aan een kantoorgenoot over.

De zaak speelt vanaf najaar 2015 toen het Electronic Crimes Task Force (ECTF) van de politie de phisingmails ontdekte. Het ECTF is een samenwerkingsverband tussen politie, banken en Openbaar Ministerie (OM). Een gespecialiseerd politieteam, Cybercrimeteam Noord-Holland, voerde het onderzoek uit. In de zomer van dat jaar startte Opgelicht?! al een onderzoek waarin in verschillende uitzendingen de methode van de bende genadeloos precies werd ontrafeld. Met verborgen camera’s legde Opgelicht?! meerdere malen vast hoe geronselde hengelaars brievenbussen leeg trokken. Ook werd de buurt waar bendeleden zich verzamelden gefilmd en geobserveerd.

Pinnen met een enkelband

Verdachte D. was zo'n hengelaar. Hij bekende bij de politie dat hij meerdere keren brievenbussen had leeggehaald. De enveloppen zou hij aan ene Hugo hebben gegeven. Dat is een van de medeverdachten in de zaak. Maar op de rechtszitting hield hij zijn mond. Net als de andere twee hoofdverdachten. Op alle inhoudelijke vragen van de meervoudige kamer reageerde het drietal met: 'Ik beroep mij op mijn zwijgrecht'. De vierde verdachte, een moeder van zes kinderen die duizenden euro's pinde, was de enige die wel sprak. Ook de vijfde verdachte, B., was een pinner. Hij verscheen niet ter zitting.

Het was niet de eerste keer dat B. dit soort delicten pleegde. Nadat hij in een andere phishingzaak was aangehouden door de Amsterdamse politie, werd hij naar huis gestuurd met een enkelband. De enkelband is een apparaat waarmee verdachten of veroordeelden in de gaten worden gehouden waar ze zich bevinden. Uit de gegevens van B.'s enkelband zou blijken dat hij doodleuk geld stond te pinnen van gestolen bankpasjes die door de phishingmails van de bankpasbende opgestuurd waren, terwijl hij zijn enkelband nog om had. Officier van Justitie, Jesse van der Putte eiste 80 dagen. Van de 'ronkende' reclasseringsrapporten over de verdachte was de openbaar aanklager niet echt onder de indruk.

Rolex om de pols en Louis Vuitton aan de voeten

Spil in het web is een man die schuilging achter de aliassen Hugo en Huge. Die laatste naam zou volgens de aanklager in het Engels moeten worden uitgesproken. Het lijkt dan de afkorting van de werkelijke voornaam: Eugene. Huge stuurde computerbestanden voor de valse websites naar zijn kompaan D. Volgens D. werkte Huge samen met ene ‘Ocho’. Volgens het openbaar ministerie vormen Huge, D. en Ocho het kloppend hart van de bankpasbende. Ocho en Huge zouden D. daarbij aansturen.

Uit verschillende WhatsAppgesprekken tussen het drietal bleek dat zij georganiseerd te werk gingen, vindt het Openbaar Ministerie. Daarom worden de drie ook deelname aan een criminele organisatie ten laste gelegd. Ze maakten gebruik van internetbankieren en verstuurde massaal phishingmails om zo tienduizenden euro’s binnen te slepen, concluderen politie en aanklager.

Huge heeft een dure smaak. Hij probeerde een Rolex te verkopen bij de Amsterdam Watch Company. Notabene hetzelfde bedrijf als waar het horloge met een gestolen pinpas was gekocht. 'Het horloge was van een vriend en ik wilde het alleen laten taxeren', was zijn uitleg. Met een bankpas die de bende had binnengehengeld was ook een paar Louis Vuittonschoenen gekocht. 'Verdachte A. wilde graag een Rolex om zijn pols en Louis Vuittons aan zijn voetjes', zei Officier van Justitie Van der Putte in zijn requisitoir.

Voor Huge was het requisitoir van ruim twee uur een hele zit. Zijn advocaat moest hem na anderhalf uur even wakker porren.

De raadsmannen van Huge vonden dat hun cliënt helemaal niets te maken had met de bende. Zij vonden het een onbewezen hersenspinsel van de aanklager en schoven de schuld in de schoenen van medeverdachte Ocho en D. Schijnbaar was de Officier van Justitie niet onder de indruk van het vlammend pleidooi van de advocaten. Hij wilde er in repliek niet op reageren. 'Mooi', mompelde advocaat Roethof, terwijl hij zijn blik niet van zijn mobieltje afwendde.

Gedwongen duimafdruk

Een groot deel van de twee zittingsdagen werd besteed aan het verkrijgen van bewijsmateriaal van verdachte Ocho. De politie wilde in zijn IPhone 6 kijken maar O. weigerde zijn code te geven. Daarop boeide de politie hem met zijn handen achter zijn rug en drukten zijn duim op de vingerafdruksensor van het toestel. Die ging open en er kwam een vloed aan belastend materiaal ter beschikking van de politie. Of dat mag, is de vraag.

'We moesten snel handelen want na 48 uur kun je de telefoon alleen nog maar met de cijfercode ontsluiten. Ik heb de politie toen opdracht gegeven de duimafdruk van de verdachte af te dwingen door hem te boeien', zegt Officier van Justitie Van der Putte. De advocaat van de verdachte vindt dat het nooit had mogen gebeuren. Allereerst omdat O. nooit geboeid had mogen worden en in de tweede plaats omdat een verdachte niet hoeft mee te werken aan zijn eigen veroordeling. Hij kan dus ook niet daartoe worden gedwongen. Dit recht heet het Nemo-teneturbeginsel en daaraan had niet getornd mogen worden, vindt de advocaat.

Het is niet de eerste keer dat de politie iemand dwingt om met zijn vingerafdruk zijn toestel te openen. Het Openbaar Ministerie wil de rechtbank dwingen om zich hierover uit te spreken. Zo wordt een voorbeelduitspraak geforceerd. De uitspraak zal naar alle waarschijnlijkheid in hoger beroep bij het gerechtshof worden getoetst.

'U heeft het allemaal wellicht niet kunnen volgen', zei de voorzitter van de rechtbank tegen verdachte O. over de ingewikkelde juridische verhandelingen van de advocaat en raadsman. De uitspraak over diens duim is een belangrijke stap in het strafrecht.

Schuld doorschuiven naar de ander

Over de schuld en de strafmaat van O. was de advocaat duidelijk. Er was geen criminele organisatie, O. heeft geen nep-websites gemaakt en het Openbaar Ministerie heeft niet de juiste persoon te pakken, blijkt uit afgeluisterde telefoongesprekken. Hij eiste daarom vrijspraak voor zijn cliënt. Of hooguit een forse taakstraf. Tegen O. was gevangenisstraf geëist van 16 maanden. Alle verdachten zijn op vrije voeten en de raadsmannen willen dat zo houden.

De tweede zittingsdag werd gekenmerkt door het elkaar over en weer geven van de schuld van de drie hoofdverdachten. En dat hun aandeel niet groot zou zijn.

Bovendien zou de hele phishingzaak maar 'peanuts' zijn, pleitte raadsheer Boorsma. Hij verdedigt A. oftewel Huge. De advocaat vergeleek de zaak met veelvoorkomende criminaliteit. En zijn cliënt zou niet eens een filmpje kunnen downloaden, laat staan een website in elkaar zetten, waarvan het Openbaar Ministerie hem verdenkt. Tegen O. werd 16 maanden gevangenisstraf geëist.

De uitspraak is op 28 februari.