AI-gemanipuleerde foto’s worden door cybercriminelen ingezet voor online oplichting. Uit onderzoek van Psychological Science blijkt dat 69,5 procent van voorgeschotelde AI-foto’s door proefpersonen als ‘echt’ worden gezien, meldt de Volkskrant. Kun jij een gemanipuleerde foto nog van echt onderscheiden? 

Kunstmatige intelligentie, oftewel artificial intelligence (AI), wordt steeds meer gebruikt voor beeldbewerking. Zo worden nepprofielen gemaakt voor identiteitsdiefstal en datingfraude, plukken oplichters foto’s van je Instagram voor gemanipuleerde naaktfoto’s en worden productfoto’s bewerkt om je iets te laten kopen dat niet bestaat. 

Steeds makkelijker 

Dat het steeds simpeler wordt om foto’s te manipuleren is een feit, via gratis websites en apps heeft iedereen toegang tot de wereld van kunstmatige beeldbewerking. Maar is die toegankelijkheid wel verstandig met al die oplichters op de loer?  

Volgens onderzoeksjournalist Anthony van der Meer is beeldmanipulatie niet iets nieuws. Van der Meer deed onder andere onderzoek naar deep fakes voor het programma Welmoed en de Seksfakes. "Beeldmanipulatie is iets van alle tijden, het gemak is alleen groter geworden. En het is zo toegankelijk omdat er ontzettend veel data nodig is om de programma’s te verbeteren, want die staan echt nog in hun kinderschoenen.”

Wat is nep en wat niet? 

Met alle constante ontwikkelingen om de AI-programma’s te verbeteren, wordt het steeds moeilijker om een echte foto nog van nep te onderscheiden. Volgens Van der Meer zit daar ook een psychologische reden achter: "Dit heeft te maken met aannames, met wat men denkt dat waar zou kunnen zijn. Een voorbeeld daarvan is de gemanipuleerde foto van Frans Timmermans in het vliegtuig afgelopen november.” 

De foto van Frans Timmermans die op sociale media circuleerde, werd duizenden keren gedeeld. De politicus is te zien aan een tafeltje in het vliegtuig met luxe hapjes en drankjes. Timmermans was op dat moment ook daadwerkelijk aan het vliegen voor een zakenreis. Veel mensen trapten erin, maar als je goed op de details let, kloppen veel elementen niet. Zoals de verschillende brillenglazen, het ontbreken van een stoelleuning, een zesde vinger en een witte sinaasappelschil.    
 

Naast de onrealistische positie van ledematen, is symmetrie ook een aandachtspunt voor sommige AI-fotoprogramma's. Dit kun je goed zien op de website thispersondoesnotexist.nl. Van der Meer: “Als je je vingers op het scherm zet op de plek waar de pupillen zitten, en je gaat naar de volgende foto, dan zul je zien dat de ogen daar op precies dezelfde plek uitkomen.” 

Het gemak van genereren 

Frans Timmermans aan de kaviaar in een vliegtuig, zou je bij wijze van spreken zelf ook kunnen genereren.  Programma's zoals  Dall-E, Midjourney of Adobe Firefly, dat afgelopen maart verscheen, genereert foto’s op basis van een beschrijving die je geeft. Oplichters kunnen dit dus ook. 

Stel dat een hacker gebruik wil maken van een nep-dating profiel, kan hij op Adobe Firefly een profielfoto laten genereren met bijvoorbeeld de beschrijving: ‘close-up van een vrouw van begin 30, die in de lens kijkt’. Het resultaat is steeds minder van echt te onderscheiden.

Luister naar je onderbuikgevoel 

Nu het steeds gemakkelijker wordt om foto’s kunstmatig te manipuleren en deze ook  realistischer worden, is er altijd een kans dat je in een fotocreatie trapt van iemand met kwade bedoelingen. “Zoals je kunt genereren, kun je ook ontdekken", vertelt Van der Meer. “Met programma’s aiornot.nl kun je altijd checken of een foto bewerkt is door AI. De keerzijde is wel dat oplichters dit ook weten, en op zoek gaan naar manieren om zulke programma’s voor de gek te houden.”

De kern blijft volgens Van der Meer het onderbuikgevoel. “Ook al lijkt een profiel heel geloofwaardig, als er persoonlijke vragen gesteld worden waar je twijfels bij hebt, luister dan naar je gevoel. Of vraag iemand om je heen om even mee te kijken naar verdachte signalen.”