Malware: Wat is het en hoe bescherm je jezelf?

Er kan zoveel misgaan als je surft op internet. Klik je nietsvermoedend op een linkje en ineens springt je computer op zwart. Help! Je computer is geïnfecteerd door malware. Maar wat is malware? En wat doet het?

Malware is een samenvoeging van ‘malicious software’. Het is een verzamelnaam voor verschillende vormen van schadelijke software, die ongevraagd en onopgemerkt op jouw apparaat worden geïnstalleerd.

Een malware infectie kan vervelende gevolgen hebben. Bijvoorbeeld doordat jouw bank- en/of inloggegevens zijn bemachtigd, kunnen criminelen privacygevoelige informatie, zoals een creditcardnummer, misbruiken of online identiteitsfraude plegen.

Een infectie kan er ook voor zorgen dat je firewall op afstand uitgeschakeld wordt, zo wordt de deur opengezet voor andere kwaadwillende programma’s. Je computer wordt dan binnen de kortste keren een broedplaats van virussen en spyware.

Hoe wordt je computer besmet met malware?

Je computer wordt besmet met malware door bijvoorbeeld gratis software of shareware (muziekbestanden, videobestanden, etc.). Dit is aan de buitenkant niet te zien. Je komt er pas achter als je computer al besmet is, en het dus te laat is. Op welke andere manieren kan malware je computer binnensluipen? 

• Besmette websites: Tijdens het internetten krijg je een pop-up die meldt dat er een virus op je computer is aangetroffen. In diezelfde pop-up wordt een viruskiller aangeboden die je gratis op je computer kunt installeren. Dit is alleen geen programma om virussen mee te verwijderen, maar malware.Ook een online scan van je computer kan fraudeurs toegang tot al je bestanden geven.
• Phishingberichten: Je ontvangt een phishingmail met het verzoek een update te installeren. Je installeert die zogenaamde update, niet wetende dat dit malware is waarmee criminelen mee kunnen kijken in je computer.
• Social engineering: Je vertrouwen wordt gewonnen en vervolgens word je gemanipuleerd om malware te installeren. Je moet speciale software installeren om bepaalde bestanden te kunnen bekijken, zoals een filmpje waar een besmette plug-in voor nodig is. Ook foto’s die rondgestuurd worden kunnen malware bevatten. Kijk dus goed of je de afzender kent voordat je iets opent.
• Drive-by downloads: Er wordt stiekem malware op je apparaat gedownload zonder dat jij er vanaf weet. Dit gebeurt doordat er kwetsbaarheden zijn in de beveiliging van de software op jouw apparaat. 

Banking malware

Je ontvangt een mailtje zogenaamd van bijvoorbeeld het CJIB: je hebt een boete. Met tegenzin klik je op de link. Ongemerkt sluipt een virus je computer binnen. Hierdoor kunnen criminelen meekijken terwijl jij internetbankiert. 

Het overkomt Mariëlle. Zij heeft het geluk dat haar bank detecteert dat er banking malware op haar computer zit. De criminelen slaan een week later toe en proberen 2700 euro over te maken naar hun bankrekening. De bank belt direct met Mariëlle en de betaling wordt op tijd gestopt. Voor Mariëlle loopt het gelukkig goed af.

Zorg er dus voor dat je computer goed beschermd is en dat je niet zomaar je gegevens invult op sites die je niet kent, of op sites van instanties waarvan je eigenlijk geen mail verwacht. Ben je de dupe geworden van deze malware, en is er buiten jouw schuld om geld van je rekening gehaald? Dan is er misschien een manier om je geld terug te vorderen.

Ransomware

Ransomware is een chantagemethode op het internet door middel van malware. Letterlijk vertaald betekent ‘ransom’: losgeld. Ransomware is een programma dat een computer (of bepaalde gegevens) blokkeert en vervolgens van de gebruiker geld vraagt om de computer weer te 'bevrijden'.

Een voorbeeld: Je klikt op een link in een mail. Vervolgens gebeurt er niets. Als je jouw computer afsluit en later weer opstart, krijg je een melding dat de politie je computer heeft vergrendeld omdat er kinderporno op staat. Jij bent verdachte en daarom moet er een boete betaald worden. Als je betaalt, kun je de computer weer gebruiken én ontloop je strafvervolging. Dit gijzelvirus of ransomware lijkt echt ernstig, maar wie ransomware op zijn computer heeft, is voor de politie geen verdachte. De criminelen zijn alleen maar uit op je geld. Betalen blijkt echter niet tot ontsluiting van de computer te leiden, zo waarschuwt de Nederlandse overheid.

Dit is een oud virus waar helaas nog steeds mensen de dupe van worden. Het ‘politievirus’ wordt niet alleen maar verspreid via mail, maar ook via openbare netwerken, zoals in de trein of horecagelegenheden. Zorg dus dat ook je telefoon en tablet goed beveiligd zijn, met name op openbare netwerken.

Cryptoware

Cryptoware is de meest agressieve vorm van malware. Het is een schadelijk virus dat je server of computer binnensluipt en daarbij je bestanden versleutelt, oftewel encrypten. Het gevolg is dat al je bestanden versleuteld zijn, waardoor jij er niet meer bij kunt. Je moet ‘losgeld’ betalen aan de verspreiders van het virus. Je bestanden worden zogenaamd ontgrendeld nadat je hebt betaald. Deze gijzelingssoftware kan ook andere computers in hoog tempo besmetten.
Schoonheidsspecialist Eric werd het slachtoffer van cryptoware. Op zijn computer stonden alle klantgegevens en veel privébestanden. De hele boekhouding stond op de pc van de partner van Erik. Bestanden in de cloud, waaronder in Dropbox, werden ook geïnfecteerd. Een ingeschakelde specialist kon een paar bestanden redden. De totale kosten voor het repareren van zijn computer: 800 euro.

Toch bij je bestanden?

Betaling lijkt de enige optie. Helaas biedt dit niet de garantie dat je weer volledig toegang hebt tot al je bestanden. De politie kan meestal de ‘sleutels’ waarmee de bestanden ontgrendeld kunnen worden niet achterhalen. En de code breken is onmogelijk. Doe je niets, dan ben je helaas dus je bestanden kwijt.

Spyware

Spyware scant de bestanden op jouw harde schijf. Deze malware installeert ongemerkt ook andere varianten van spyware, terwijl je bijvoorbeeld op internet surft. Als jij je bestanden vervolgens doorzoekt, worden de meest vertrouwelijke en belangrijke bestanden doorgestuurd naar criminelen. Die misbruiken je betaalgegevens om uit jouw naam geld overboekingen te plegen of verkopen jouw gegevens weer door aan andere fraudeurs.

Andere vormen van malware

Andere vormen van malware zijn virussen, deze verspreiden zich als een digitaal virus door je apparaat en verbinden zich aan je bestanden om zichzelf te kopiëren en verspreiden. Wormen zijn programma’s die zichzelf kunnen namaken en zich vervolgens snel over je netwerken verspreiden. Trojaanse paarden lijken op het eerste oog betrouwbare software, maar in werkelijkheid kunnen ze veel schade aanrichten op je apparaat door verborgen features. 
Is jouw computer besmet met cryptoware of ransomware? Betaal dan niet! Op de website veiliginternetten.nl vind je een stappenplan waarin uitgelegd wordt hoe je deze malware kunt verwijderen.

Wat kun je doen om jezelf te beschermen?

Onderneem deze stappen om te voorkomen dat online oplichters malware op je apparaat installeren:

• Houd je software up-to-date.
• Maak gebruik van betrouwbare antivirus en anti-malware software.
• Klik niet zomaar op links en open geen bijlagen uit berichten van onbekende of verdachte afzenders.
• Download apps en/of software alleen via betrouwbare bronnen. 
• Gebruik sterke unieke wachtwoorden via een wachtwoordmanager en activeer tweefactorauthenticatie. 
• Download de gratis Opgelicht?!-app (iOS en Android) en blijf op de hoogte van de laatste phishingberichten, zo maken online oplichters bij jou geen kans.