Op sociale media als Facebook en handelsplatformen als Marktplaats heb je het in een handomdraai gevonden: spotgoedkope dozen en (vuilnis)zakken met AliExpress-bestellingen die om verschillende redenen niet bij de rechtmatige eigenaar zijn afgeleverd. Hoe zit het eigenlijk precies met die pakketjes? Waar komen ze vandaan? En is het verstandig om zo'n zak te kopen? De herkomst van deze pakketten is alvast raadselachtig. Om die reden roept de Consumentenbond op om niet in te gaan op dergelijke aanbiedingen: 'Als het van diefstal afkomstig is, dan is het strafbaar, want dat is heling'.
Dat zegt woordvoerder Gerard Spierenburg van de Consumentenbond tenminste tegen RTL Nieuws, die vorige maand aandacht besteedde aan dit fenomeen. Schijnbaar wordt er niet alleen mee geadverteerd op Facebook en Marktplaats, het komt daarnaast ook voor op TikTok en wellicht ook op andere socialmedia-platformen.
Het fenomeen staat de laatste tijd bovendien weer in de schijnwerpers op sociale media. Meerdere populaire YouTubers en influencers zoals Enzo Knol, Thomas van Grinsven (Gewoon Thomas) en Zomayra Celina hebben zich de afgelopen tijd in ieder geval al gewaagd aan zogenaamde 'unboxing videos' waarin ze zo'n zak kopen om tijdens het uitpakken de vondsten te bespreken.
De video's worden alvast goed bekeken: kennelijk prikkelt het de nieuwsgierigheid van veel kijkers.
Maar waar vind je deze pakketjes eigenlijk? Dat kost opvallend genoeg betrekkelijk weinig moeite: op Facebook heb je deze advertenties in ieder geval in een handomdraai gevonden.
Een willekeurige greep uit de selectie:
Wat zit er zoal in deze pakketjes?
Dat kan van alles zijn: kleding, textiel, elektronica, gereedschap, sportartikelen, servies, make-up en diverse prullaria die door klanten zelf - of door dropshippers - is besteld bij websites als AliExpress en Wish. Noem maar op. Het aanbod van die websites is gigantisch, en het hoeft bovendien niet om kleine spullen te gaan: enkele aanbieders verkopen ook grotere dozen met daarin naar verwachting duurdere spullen. Het kan dus letterlijk van alles zijn.
Het gaat in praktisch alle gevallen om ongeopende pakketjes, aldus de advertentieteksten. Je kunt een dergelijke aanschaf in zekere zin dan ook beschouwen als het moderne equivalent van de grabbelton. Je betaalt een relatief gering bedrag om een pakket - of gelijk maar een hele vuilniszak vol - te kopen, je mag vooraf niet zien wat er precies in zit, en het is dan ook een verrassing met welke spullen je uiteindelijk naar huis gaat.
Er zijn bovendien verkopers die suggereren dat het vaak om relatief waardevolle en bruikbare spullen gaat. Het is goed denkbaar dat potentiële kopers zo extra geïntrigeerd raken en besluiten om de gok te wagen. Een rondgang langs sociale media levert in ieder geval het inzicht op dat de pakketten gretig aftrek vinden: vaak zijn de voorraden razendsnel uitverkocht.
Overigens gaan er op sociale media ook andere geluiden rond: wie een beetje rondkijkt, ziet al snel reacties van mensen die zich bekocht voelen en menen dat het in werkelijkheid gaat om waardeloze rotzooi. Dat is natuurlijk een reëel risico: je weet vooraf immers niet precies wat je koopt.
Wel kunnen we je vast het volgende vertellen: de kans dat er toevallig een heel duur stuk elektronica of iets dergelijks bij zit, is niet groot. De écht waardevolle spullen zullen niet zo snel in zo'n zak belanden, die zullen er naar onze inschatting wel uit zijn gevist door de oorspronkelijke verkopers.
Voor wie zijn deze pakketjes en waar komen deze pakketjes vandaan?
Dat ze bij AliExpress vandaan komen, wist je natuurlijk al. Interessanter is de vraag voor wie de pakketjes bestemd zijn. Het gaat hier namelijk om bestellingen die om een verscheidenheid aan redenen nooit bij de kopers zijn afgeleverd, en dat zorgt ervoor dat we ons afvragen of we ons hier niet in een enigszins grijs gebied begeven. Praktisch gezegd: het is immers wel wat gek als jij een bepaalde bestelling na betaling nooit ontvangt en het ongeopende pakketje zonder dat jij het weet zomaar wordt doorverkocht, nietwaar?
Er zijn echter talloze redenen te bedenken waarom een pakket niet kan worden afgeleverd. Een adres kan bijvoorbeeld niet bestaan, de koper heeft een fout gemaakt bij het invoeren van het adres, het pakket kan simpelweg niet worden afgeleverd bij de geadresseerde, de geadresseerde heeft het pakket nooit opgehaald bij het pakketpunt of de koper heeft geweigerd om de invoerrechten te betalen. Zo belandt een deel van de pakketjes vanzelf wel in het vagevuur van de logistieke dienstverlening.
En dat leidt her en der tot twijfel. Niet alleen de Consumentenbond houdt een slag om de arm door te waarschuwen om niet op dergelijke aanbiedingen in te gaan, de NOS weet te vertellen dat Marktplaats dergelijke advertenties uit voorzorg verwijdert en dat ook Facebook inmiddels onderzoek doet naar deze gang van zaken.
Ook de Autoriteit Consument & Markt (ACM) is er niet helemaal gerust op. Een woordvoerder stelt tegenover de NOS het volgende: 'Het is heel vaag wie deze pakketten aanbiedt en onder welke voorwaarden een consument dit koopt. Daarom is het echt een gokje wagen.'
Wij nemen contact op met een aanbieder van dergelijke pakketten. Deze verkoper geeft aan dat de pakketten bij een Nederlandse importeur worden ingekocht, dat alles netjes op factuur gaat en dat ook de btw keurig wordt afgedragen. Deze verkoper werd op Koningsdag door de politie gecontroleerd na een melding, maar omdat de verkoper kon aantonen dat alle papieren op orde waren, was er niks aan de hand. In dat opzicht ligt het dan ook niet voor de hand om te veronderstellen dat hier sprake is van strafbare feiten.
De exacte herkomst van deze pakketten is echter ook bij de verkoper die wij spraken niet bekend. De pakketten worden geïmporteerd en komen dus uit het buitenland. Er zou ergens in Europa een depot zijn die deze pakketten aan handelaren verkoopt, maar waar dat depot zich precies bevindt, is niet duidelijk. De reden voor de verkoop is simpelweg dat terugsturen naar China te duur is en de pakketten dan alsnog beter verkocht kunnen worden dan dat ze worden vernietigd, krijgen wij te horen.
De pakketten zijn bovendien afgeplakt, waardoor persoonsgegevens van de oorspronkelijke koper niet zomaar te herleiden zijn. Op de pakketten staat vaak wel dat ze retour afzender moeten of onbestelbaar zijn, maar op welk moment er wordt besloten om de pakketjes te koop aan te bieden en onder welke voorwaarden dat gebeurt, blijft vooralsnog een raadsel.
Het is echter wel aannemelijk dat kopers die hun pakketjes nooit hebben ontvangen niet echt in de rats hoeven te zitten of gigantisch worden benadeeld: grote webshops houden standaard rekening met een bepaald percentage aan niet-bestelbare post en zullen kopers gewoon schadeloos stellen in de vorm van een terugbetaling of een vervangend product als een bestelling na verloop van tijd niet wordt bezorgd. Het is in ieder geval niet zo dat jouw nooit bezorgde AliExpress-bestelling hier doodleuk wordt doorverkocht terwijl jij je geld kwijt bent.
Mag onbestelbare post zomaar worden doorverkocht?
Dat is een interessante vraag. Het zou in het geval van deze advertenties ieder geval niet gaan om pakketjes bestemd voor Nederlandse consumenten, en daar is een goede reden voor. Nederlandse postvervoerders moeten zich volgens de Autoriteit Consument & Markt namelijk houden aan de Postwet, en in de Postwet is het briefgeheim opgenomen.
De ACM heeft er het volgende over te zeggen:
Wat wordt er precies verstaan onder het briefgeheim?
Voor poststukken geldt een briefgeheim. U en uw medewerkers mogen de poststukken niet openen die u zijn toevertrouwd. Ook anderen mogen daar geen kans toe krijgen. U bepaalt zelf hoe u hiervoor zorgt.
Kunt u een gesloten poststuk niet bezorgen op het juiste adres? En is niet duidelijk waar het poststuk naar terug moet? Ook dan mag u het niet openen. Dat mag alleen als de rechter dat bepaalt.
Het briefgeheim geldt voor alle poststukken. Onder poststukken wordt verstaan:
- Brieven
- Nederlandse pakketten tot 20 kilo
- Buitenlandse pakketten tot 30 kilo
- Tijdschriften
- Dagbladen
- Braillepost
Wij nemen zelf ook contact op met de Autoriteit Consument & Markt en stellen de vraag of er situaties denkbaar zijn waarin het (Nederlandse) koeriersdiensten wettelijk is toegestaan om ongeopende, onbestelbare (pakket)post aan particuliere handelaren door te verkopen, of dat dit per definitie verboden is vanwege het briefgeheim zoals opgenomen in de Postwet. Daarop krijgen wij het volgende antwoord:
Antwoord van de ACM
Nee, deze situaties zijn wettelijk gezien niet denkbaar voor pakketvervoerders. In het geval pakketpost niet bestelbaar is (adres bestaat niet, kan niet worden bezorgd bij de geadresseerde van het pakket, het niet wordt opgehaald bij een pakketpunt of wordt geweigerd door de geadresseerde, bijvoorbeeld door invoerrechten niet te betalen) gaat deze retour naar de afzender.
Wat de afzender er vervolgens mee doet is onbekend en valt buiten de verantwoordelijkheid van pakketvervoerders. Pakketvervoerders hebben richting hun klanten (de verzenders van pakketpost) o.b.v. hun algemene voorwaarden de verplichting om pakketpost te vervoeren en mogen deze (behoudens uitzonderingen waarvoor wettelijke regels bestaan) niet openen.
In het extreme geval dat (pakket)post niet bestelbaar is en de verzender ze niet terugneemt kan een vervoerder deze poststukken vernietigen. Meestal is dit geregeld in de algemene voorwaarden van de betreffende pakketvervoerder.
Kortom, Nederlandse postvervoerders mogen deze post dus niet eens openen, en onbestelbare post gaat retour afzender. In Nederland is het eigenlijk dus ondenkbaar dat (pakket)post die door de postvervoerders niet bij de rechtmatige eigenaar kan worden afgeleverd dan maar doodleuk wordt doorverkocht aan derden die de boel vervolgens op eigen houtje via Facebook gaan verhandelen.
PostNL kent een afwijkende procedure voor post die écht onbestelbaar is en ook niet geretourneerd kan worden richting afzender: dergelijke post gaat naar de afdeling 'Onbestelbare Stukken' in Den Haag, waar de post onder zeer uitzonderlijke omstandigheden mag worden geopend. Ook dat is echter wel aan regels gebonden, en verkoop wordt niet genoemd als optie:
Regeling 'Onbestelbare Post' van PostNL
Het komt weleens voor dat we een brief of pakket niet kunnen bezorgen. Bijvoorbeeld omdat er geen adresgegevens op staan. In zo’n geval gaat de zending naar onze afdeling 'Onbestelbare Stukken' in Den Haag. Onze collega's daar mogen de zending openen om te zien of de afzender en/of geadresseerde kan worden achterhaald.
Lukt het niet om de geadresseerde of afzender te achterhalen? Dan zullen we kijken of het gaat om een waardevolle zending. Zo ja, dan bewaren we de zending een jaar in de hoop dat de afzender of geadresseerde zich alsnog bij ons meldt. Zo niet, dan zal de zending worden vernietigd.
Doorverkoop door Nederlandse postvervoerders is in ieder geval uit den boze, en dat sterkt ons in ons vermoeden dat de pakketjes uit een Europees land komen waar de wet- en regelgeving omtrent doorverkoop van niet-bestelbare post simpelweg anders is geregeld dan in Nederland. Tegenover RTL Nieuws bevestigen woordvoerders van PostNL en DHL in ieder geval dat de post niet bij deze vervoerders vandaan komt.
Zo stelt een woordvoerder van PostNL: 'Zo gaan wij niet om met zendingen die we niet bij de consument hebben kunnen bezorgen. Waar deze pakketjes wel vandaan komen, is gissen. Degene die deze pakketjes aanbiedt zou ze bijvoorbeeld opgekocht kunnen hebben in het buitenland.'
Een woordvoerder van DHL voegt daaraan toe: 'Alle DHL-pakketjes die niet afgeleverd worden, gaan retour naar de afzender. Het is onmogelijk dat er via de legale weg zulke pakketjes worden verkocht.'
Toch is daar het laatste woord nog niet over gezegd. In bovenstaande filmpje van YouTuber Thomas van Grinsven valt namelijk te zien dat er zich tussen de buit een dekentje met daarop overduidelijk een Nederlandse tekst bevindt, een liefdesverklaring bovendien.
Een deken met zo'n tekst zou natuurlijk niet zo snel besteld worden door iemand die de Nederlandse taal zelf helemaal niet machtig is, lijkt ons. Enfin, kijk zelf maar:
Is het doorverkopen van deze post eigenlijk strafbaar?
Dat is een vraag die niet heel eenduidig te beantwoorden valt, maar het lijkt erop dat dat niet per definitie het geval is. Zoals gezegd is het niet ondenkbaar dat er in andere Europese landen weer andere regels gelden omtrent post die écht niet kan worden afgeleverd en om onduidelijke redenen ook niet wordt geretourneerd richting afzender. Of de regels op het gebied van postbezorging en het respecteren van het briefgeheim worden in bepaalde landen simpelweg niet goed genoeg nageleefd, dat kan natuurlijk ook.
Zonder iets te weten over de exacte herkomst van de pakketten is dat echter lastig te controleren: we weten het simpelweg niet. Wij stellen de ACM in ieder geval de vraag of de (Nederlandse) verkopers van deze vuilniszakken met ongeopende post legaal bezig zijn. Daarop krijgen wij het volgende antwoord:
Antwoord van de ACM
Dit kan de ACM niet beoordelen. Het zal er van afhangen of de poststukken ontvreemd zijn door bijvoorbeeld onttrekking uit het logistieke proces van pakketvervoerders of een magazijn van de importeurs.
Aannemelijk is dat de kosten van het terugsturen van partijen pakketten die onbestelbaar waren en retour zijn gekomen bij de importeur of fulfilment center naar China te hoog zijn zodat vernietiging of verkoop aantrekkelijker is. Een importeur of fulfilment center kunnen deze vervolgens in de praktijk aanbieden aan een opkoper.
De vraag hoe dit precies in de praktijk werkt en of dit illegaal is, hangt af van de specifieke omstandigheden en kan niet eenduidig door de ACM beantwoord worden. Een koper en opkoper zullen zich in ieder geval moet vergewissen dat ze geen gestolen waar opkopen omdat er dan sprake kan zijn van heling, dit valt echter buiten de taken van de ACM.
Het antwoord op deze vraag kunnen we dus niet met volledige zekerheid beantwoorden. Als duidelijk is dat de pakketjes niet van diefstal afkomstig zijn, maar gewoon conform de in het land van herkomst geldende wet- en regelgeving worden verkocht, dan is van strafbare feiten waarschijnlijk geen sprake. Maar het feit dat juist de oorspronkelijke herkomst nog steeds niet helemaal duidelijk is, leidt tot de nodige argwaan en scepsis.
Wel plaatst de ACM nog een kanttekening, en dat heeft alles te maken met de wat onduidelijke oorsprong van deze pakketjes en wat dat precies betekent in de context van het briefgeheim. Echte briefpost mag in ieder geval niet zomaar geopend worden, al gelden er omtrent pakketten en brievenbuspakjes iets andere regels, regels die zich bovendien niet eenduidig laten uitleggen:
Antwoord van de ACM
Als het poststuk evident een brief betreft, geldt een briefgeheim en mogen deze niet worden geopend door een ander. In het geval van een pakket of brievenbuspakje (met inhoud een goed) is de toepassing van het briefgeheim lastiger.
De vraag of het briefgeheim van toepassing is op pakketpost laat zich niet met een eenduidig ja of nee beantwoorden. Het briefgeheim gaat alleen over postvervoer. Als het niet meer gaat over het proces van vervoer en bezorging, maar over pakketjes die doorverkocht zijn nadat ze niet bezorgd konden worden, ligt dat veel lastiger.
Is het verstandig om een zak met niet-bestelbare pakketjes te kopen?
Goed om te weten, het consumentenrecht is in ieder geval niet van toepassing op dergelijke aankopen. Je bent dus minder goed beschermd en het recht van retour gaat in dit geval bijvoorbeeld ook niet op. Is het allemaal niet naar wens en denk je dat je spreekwoordelijke kat in de zak hebt gekocht? Dan heb je gewoon pech, is waar het kort gezegd op neerkomt.
Woordvoerder Gerard Spierenburg van de Consumentenbond verwoordt het tegenover RTL Nieuws als volgt: 'Voor de verkoop tussen consument en bedrijf geldt het consumentenrecht. Maar dat geldt niet voor deze transacties, want dat is tussen consument en consument'. Om die reden adviseert Spierenburg consumenten dan ook om hun geld uit te geven aan iets waarvan ze weten wat ze kopen.
Het is bovendien denkbaar dat de kwaliteit van de spullen lang niet altijd voldoet aan Europese wet- en regelgeving op het gebied van veiligheid: de kwaliteitseisen in landen als China liggen immers een stuk lager.
Tot slot is de kans is natuurlijk levensgroot dat een groot deel van deze producten voor jou niet per se heel praktisch, bruikbaar, nuttig of relevant zijn: het gaat immers om een willekeurig bij elkaar gegraaid zooitje producten. En dan zit je ineens met een hoop papier, plastic en ander verpakkingsmateriaal, naast een stapel spullen waarvan je denkt 'wat moet ik hier in hemelsnaam mee?'
Zolang de herkomst van deze pakketjes en de voorwaarden waaronder deze worden doorverkocht niet helemaal duidelijk is, is het lastig om te adviseren om je dit nou wel of niet moet doen. Wij durven hier echter wel de verwachting uit te spreken dat je meer waar voor je geld hebt als je een product koopt waarvan je vooraf precies weet wat je kunt verwachten.
Lees ook:
Bron: Autoriteit Consument & Markt / NOS.nl / RTL Nieuws
