Op het vlak van online (ver)koop is oplichting via online handelsplatformen zoals Marktplaats, Speurders en Facebook Marketplace voor velen een grote bron van ergernis en irritatie. Je bestelling wordt niet verstuurd, de oplichter verspilt jouw tijd voor de vorm nog even met wat flauwekul en smoesjes, en daarna wordt het contact definitief verbroken. Voor die paar tientjes denk je dan 'laat maar, dat geld zie ik toch niet meer terug'. Valt daar iets aan te doen? Er gloort licht aan de horizon: Betaalvereniging Nederland verwacht dat verschillende banken er eind deze maand onder bepaalde voorwaarden klaar voor zijn om NAW-gegevens te verstrekken aan slachtoffers van internetoplichting. Wat moet je weten? Berend Jan Beugel van Betaalvereniging Nederland legt het uit.

De Tweede Kamer wilde al langer dat banken naam- en adresgegevens van oplichters aan slachtoffers van oplichting verstrekken, en door deze wijziging ook juridisch te regelen is dat nu mogelijk. Sommige banken moesten het technisch nog wel in orde zien te krijgen, maar het lijkt erop dat veel Nederlandse banken eind deze maand in staat zijn om dergelijke verzoeken te verwerken.

Voor de exacte voorwaarden die jouw bank hanteert, is het raadzaam om contact met ze op te nemen of om af te wachten tot ze je er zelf over informeren. De Telegraaf meldt: 'Bij Rabobank, ING en ABN Amro is dit sinds de jaarwisseling mogelijk en ook bij De Volksbank kunnen opgelichte klanten van SNS, ASN en RegioBank zich melden.'

Waarom geven banken deze informatie nu wél vrij?

Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid heeft de regels hiervoor laten aanpassen op verzoek van de Tweede Kamer. Vanwege privacyregels was het banken voorheen niet toegestaan om dergelijke informatie met betrokkenen te delen, maar de tijdsgeest roept om een ander beleid.

Online oplichting is namelijk nog altijd aan een stevige opmars bezig, met steeds grotere schadebedragen tot gevolg. De Fraudehelpdesk kreeg vorig jaar maar liefst 350.000 meldingen van oplichting, en het schadebedrag nam fors toe: waar het in 2019 nog 25 miljoen euro betrof, wisten oplichters vorig jaar minstens 41 miljoen euro buit te maken.

Zaken als spoofing en WhatsAppfraude hebben daar een belangrijk aandeel in, maar ook oplichting door nepwebshops mogen we hierbij niet vergeten. Om het gedupeerden makkelijker te maken om hun recht te halen is het nieuwe beleid tot stand gekomen.

Hoe werkt het precies als je aan NAW-gegevens van oplichters wil komen?

Zomaar even bellen wordt een ingewikkeld verhaal: er zijn een aantal voorwaarden aan verbonden. Ben je slachtoffer van internetoplichting? Dan moet je aangifte doen bij de politie.

De politie zal het rekeningnummer van de oplichter toevoegen aan het openbare register van het Landelijk Meldpunt Internetoplichting. Is dat eenmaal gebeurd? Dan kunnen gedupeerden contact opnemen met de bank. Er is wel sprake van een tijdslimiet: gevallen van internetoplichting die langer dan dertien maanden geleden plaatsvonden, zijn uitgezonderd.

Heb je eenmaal contact opgenomen met jouw bank? Dan zoekt jouw bank contact met de bank van de rekeninghouder die jou gedupeerd heeft om diens naam, adres en woonplaats op te vragen.

Vervolgens vraagt de bank de rekeninghouder om het slachtoffer uit eigen beweging schadeloos te stellen. Daar heeft diegene drie weken (21 dagen) de tijd voor: terugbetalen is gedurende deze periode nog vrijwillig.

Gebeurt dat niet? Dan krijgt het slachtoffer de NAW-gegevens van de dader van de bank, al stelt Betaalvereniging Nederland wel dat banken niet kunnen garanderen dat deze gegevens juist zijn. De Telegraaf: 'De nieuwe service is eigenlijk een aanvulling op de bestaande procedures om geld terug te halen na een verkeerde overboeking en de IBAN-Naam Check om vergissingen of oplichting bij overboekingen tegen te gaan.'

Welke regels gelden er nog meer en waar moet je rekening mee houden?

Niet iedere vorm van fraude wordt door deze wijziging gedekt. Allereerst moeten verdachten van oplichting over een Nederlands bankrekeningnummer beschikken: buitenlandse rekeningnummers blijven buiten schot. 

Daarnaast maken veel oplichters gebruik van katvangers of geldezels. Dat zijn mensen die hun rekening ter beschikking stellen om crimineel geld op te laten storten: zo kunnen de échte daders het wegsluizen en blijven ze zelf buiten schot. Daar wordt vaak een vergoeding voor in het vooruitzicht gesteld, maar ook dwang is niet uitgesloten. 

Tegen de tijd dat jij de gegevens van een katvanger hebt, is het geld natuurlijk al lang verdwenen. De katvanger is weliswaar verantwoordelijk, maar hier gaat het spreekwoord 'van een kale kip kun je niet plukken' vaker wel dan niet op.

Is het slim om zelf langs te gaan als ik adresgegevens heb?

Het is ongetwijfeld verleidelijk om even in de auto te stappen om verhaal te halen als je eenmaal een adres hebt. Handig is anders: als de boel escaleert, heb jij in principe ook een probleem. Omdat het doen van aangifte een voorwaarde is om gegevens te krijgen, beschikken de autoriteiten bovendien ook over jouw gegevens als een eventuele confrontatie uit de hand loopt. Voor eigen rechter spelen mag niet, ook al heb je de behoefte om diegene eens flink de waarheid te vertellen.

Wat je wel kunt doen, is een civielrechtelijke procedure starten. Met de NAW-gegevens ben je in dat geval al een eind op weg.

Bron: Betaalvereniging Nederland / De Telegraaf