Uit onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat arbeidsmigranten frauderen met de ziektewet. Uitkeringsinstantie UWV schiet tekort bij de controle op deze fraude, is één van de conclusies. Eerder rapporteerde Nieuwsuur al dat arbeidsmigranten grootschalig en georganiseerd fraudeerden met werkloosheidsuitkeringen. Deze variant steekt net iets anders in elkaar.

Arbeidsmigranten die zich ziek melden, hebben in principe recht op een uitkering volgens de Nederlandse ziektewet. Vorig jaar kregen 1.600 mensen die woonachtig zijn in Polen een dergelijke uitkering. Hetzelfde geldt voor 150 Roemenen en 30 Bulgaren.

Een 'aanzienlijk deel' van deze ziektegevallen is echter dubieus, zo vertellen juridisch adviseurs, uitzendbureaus én bronnen binnen het UWV aan Nieuwsuur. Oost-Europese artsen zouden een faciliterende rol spelen om de fraude mogelijk te maken. Dat doen ze door ziekteverklaringen af te geven aan mensen die helemaal niet ziek zijn.

Ondanks ziekmelding gewoon aan het werk in land van herkomst

Nieuwsuur sprak de Pool Mikolaj Zajac. Zajac heeft een bedrijf dat in opdracht van Poolse werkgevers tienduizenden in Polen woonachtige werknemers controleert die zich ziek hebben gemeld. Maar hij constateert regelmatig gevallen van fraude: 'We zien vrachtwagenchauffeurs die in Duitsland zijn ingehuurd en teruggaan naar Polen omdat ze ziek zouden zijn. Maar in Polen werken ze ook weer gewoon als chauffeur.'

'Wekelijks ziekmeldingen waar we onze bedenkingen bij hebben'

In het Westland werken tienduizenden Oost-Europese arbeidsmigranten in de kassen. Met zulke aantallen werknemers is er natuurlijk regelmatig sprake van verloop of verzuim. Raakt iemand zijn of haar baan kwijt, of wordt diegene ziek? Dan doet diegene in veel gevallen een beroep op een uitkering. Maar ook daar worden misstanden geconstateerd.

Michael Mostert deelt wat inzichten met Nieuwsuur. Mostert levert vanuit zijn bedrijf 1.800 uitzendkrachten aan de glastuinbouw, met name mensen uit Polen. Het gebeurt regelmatig dat deze werknemers onaangekondigd naar Polen gaan en zich vanuit Polen ziekmelden. Mostert geeft een voorbeeld: 'Ik vond in mijn mailbox een Pools geel briefje, een zogenoemde L4-verklaring. Die persoon heeft zich ziekgemeld, met L4. Dat wil zeggen dat iemand geestelijk wat tegenslagen heeft en niet meer kan werken'.

Deze L4-verklaring is afkomstig van een Poolse arts die de depressie van deze vrouwelijke werknemer bevestigt. Maar omdat Mostert zelf contacten heeft in Polen, ontdekt hij dat de vork heel anders in de steel zit: de werknemer is helemaal niet depressief, maar doet alsof. En dat is bepaald geen uitzondering, aldus Mostert: 'Wekelijks krijgen we ziekmeldingen binnen waarbij we ernstige bedenkingen hebben.'

Extra werkgeverspremie

Dergelijke ziekmeldingen kosten Mostert veel geld: voor elke zieke werknemer moet hij immers extra werkgeverspremie betalen. De zieke uitzendkracht zit bovendien thuis en krijgt een uitkering ter hoogte van 70 tot 90 procent van het laatst verdiende salaris. Deze uitkering blijft behouden in het geval van een verhuizing naar een ander land binnen de EU, al moet de verhuizing wel aan het UWV worden doorgegeven.

Regelgeving beperkt controlemogelijkheden UWV

Het UWV is in principe belast met de taak om te controleren of uitkeringen wel terecht worden verstrekt. Maar in de praktijk stuiten ze vaak op weerstand: voor overheidsinstanties gelden immers strenge regels. Van de Poolse overheid mogen werknemers van het UWV het land niet in om huisbezoeken af te leggen om werknemers die zich ziek hebben gemeld te controleren.

Het UWV mag deze werknemers evenmin sommeren om voor controle naar Nederland te komen. In de praktijk vraagt het UWV vaak ziektebriefjes van Poolse artsen, maar als deze artsen bereid zijn om vervalste verklaringen af te leggen, dan kun je rustig frauderen zonder dat iemand je een strobreed in de weg legt.

Nederlandse ziektewetuitkering dubbel zo hoog als Pools minimumloon

Het is voor Polen aantrekkelijk om een Nederlandse ziektewetuitkering aan te vragen. Het Poolse minimumloon bedraagt ongeveer 500 euro, en een ziektewetuitkering is al snel het dubbele. Neem je als 'zieke' werknemer doodleuk weer een baan in eigen land, dan geniet je bovendien een dubbel inkomen, zo constateert ook verzuimexpert Mikolaj Zajac: 'Poolse arbeidsmigranten combineren een ziektewetuitkering uit het Westen vaak met een baan in eigen land, zodat ze een dubbel inkomen hebben. Er gaapt een kloof tussen de verschillende systemen in de EU'

Moeizame controles

Volgens Zajac is circa dertig procent van alle ziekmeldingen die zijn bedrijf controleert dubieus. Aangezien het gaat om tienduizenden controles, wordt er dus behoorlijk wat gefraudeerd. Ook is Zajac ronduit kritisch over de artsenverklaringen die door artsen uit Oost-Europese landen verstrekt worden.

De vraag of de Poolse overheid een beetje meewerkt met het mogelijk maken van controles en wat de afspraken daaromtrent zijn, wordt door het UWV niet beantwoord. Zajac is echter sceptisch: volgens hem heeft de Poolse overheid de handen vol aan de eigen ziektewetuitkering: 'Per jaar melden 20 miljoen Poolse werknemers zich ziek. Een enorm aantal. En slechts 500.000 meldingen worden gecontroleerd.'

Interne zorgen UWV over falende controle

Een woordvoerder van het UWV stelt dat het om een relatief gering aantal ziektewetuitkeringen gaat: '1.600 mensen kregen vorig jaar een ziektewetuitkering in Polen, tegen honderdduizenden mensen in Nederland'. De schade zou dus relatief beperkt zijn. Nieuwsuur beschikt echter over interne documenten waaruit een ander beeld spreekt: medewerkers van de uitkeringsinstantie maken zich zorgen over fraude.

Zo zien ze verdachte meldingen rond zwangerschappen, constateren ze dat Oost-Europese arbeidsmigranten relatief kort in Nederland werken om daarna met 'ernstige klachten' in de ziektewet terecht te komen én maken ze zich zorgen over de gebrekkige mogelijkheden om met de begunstigden van deze uitkeringen in contact te treden.

Wel is er onderzoek naar dergelijke fraude verricht. Daarover rapporteerde een manager vorig jaar intern het volgende: 'Het onderzoek heeft een hoge importantie, het vergroten van inzicht in de populatie arbeidsmigranten is zeer noodzakelijk.'

Tweede Kamer ontving het beloofde onderzoek nooit

De Tweede Kamer zou het onderzoek aanvankelijk in december vorig jaar ontvangen, maar dat is nooit gebeurd. Tegenover Nieuwsuur stelt het UWV dat het onderzoek weliswaar is uitgevoerd, maar vervolgens is ingetrokken. Als reden werd opgegeven dat het onderzoek slecht zou zijn uitgevoerd, al weigert het UWV om inzage te geven. Wel zou 'recent' een nieuw onderzoek zijn gestart.

Het UWV weigerde op camera te reageren, maar gaf wel een schriftelijke reactie. Deze valt te lezen via onderstaande button.

Antwoorden UWV op vragen Nieuwsuur over ziektewetfraude (pdf)

Bron: NOS.nl / Nieuwsuur

Bijschrift foto: Flexhotel Zuiderpark in Rotterdam, waar veel Poolse arbeidsmigranten verblijven