Van klikken op een malafide link in een phishingmail tot opgelicht worden door ‘een bekende’ via WhatsApp: online oplichting zit in een klein hoekje. Ben jij in de val van criminelen getrapt, wees dan niet bang om hulp te zoeken of openlijk over de gebeurtenis te praten. 
 

In 2022 is acht procent van de Nederlanders van vijftien jaar of ouder slachtoffer van een of meerdere vormen van online oplichting en fraude, blijkt uit recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Ruim de helft van de slachtoffers (52 procent) meldt ergens wat hen is overkomen. Het overige deel van de slachtoffers doet dit niet. De meest genoemde redenen hiervoor zijn: ‘Het helpt toch niets’ en ‘Er is niet aan gedacht of het is niet zo belangrijk’. Dit terwijl je als slachtoffer veel baat hebt bij het delen van je verhaal met anderen, laat Roy Heerkens, woordvoerder van SlachtofferHulp Nederland, weten. 

Schaam je niet, het kan iedereen overkomen 

“Schuld en schaamtegevoelens spelen vaak een grote rol bij slachtoffers van online oplichting”, vertelt Heerkens. Dit heeft ermee te maken dat mensen kijken naar hun eigen rol in het hele proces. Denk aan gedachten als: ‘Ik heb zelf op dat linkje geklikt’.

Die onzekerheid, denken dat de oplichting je eigen schuld is, de twijfel of je de oplichting wel of niet moet aangeven en de angst dat je omgeving een negatief oordeel over je zal vormen, zijn voorbeelden van cyberschaamte. Het woord is in 2022 zelfs verkozen tot het Cybersecuritywoord van het jaar. 

Geraffineerde bendes

Nog een reden waarom je niet jezelf de schuld moet geven van online oplichting is volgens Heerkens dat de vormen van fraude steeds doordachter zijn. “Wij weten dat het hele geraffineerde criminele bendes zijn die bij wijze van spreken in grote getale in fabrieken bij elkaar zitten om online fraude te plegen.” Ook komen er steeds weer nieuwe vormen van fraude bij en de technieken ontwikkelen zich continu. Zo is een officiële website van bijvoorbeeld een bank, tegenwoordig bijna niet meer van een nepwebsite te onderscheiden. 

Hulp zoeken loont

Je staat er niet alleen voor en je bent niet de enige die ooit online is opgelicht. “We weten dat het helpt als je de stap naar hulp zet, waar dat ook is”, laat Heerkens weten. Als gevolg van oplichting kunnen mensen namelijk stressklachten ontwikkelen of minder vertrouwen in de samenleving krijgen. Iets wat goed helpt volgens Heerkens? Lotgenotencontact. “Daar hebben wij ook wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.” 

Het delen van je verhaal met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt zorgt voor herkenning en erkenning. “Van: ‘Datgene wat ik heb gevoeld, is een normale reactie op een abnormale gebeurtenis’”, aldus Heerkens. 

Victim blaming

Als je je verhaal deelt met je omgeving, dan kan het voorkomen dat niet iedereen even fijn reageert. Een reactie als: ‘Hoe kun je zo stom zijn’, kan schuld en schaamtegevoelens versterken of laten ontwikkelen. Dit valt onder victim blaming. Je geeft het slachtoffer dan de schuld. Dit zorgt er ook voor dat schuld en schaamtegevoelens bij slachtoffers in stand worden gehouden. Heerkens: “Het is geen wenselijke reactie, want je geeft het slachtoffer de schuld, maar het is ook een menselijke reactie. Er wordt uit betrokkenheid gereageerd.” 

Mocht iemand zijn verhaal met jou delen, dan is het advies van Heerkens: “Aandacht aan, oordeel uit”. Een meer passende reactie op een slachtoffer kan zijn: “Wat vervelend dat dit jou is overkomen, wat kan ik doen om jou te helpen?” Deze reactie draagt ook bij aan een mogelijke oplossing, laat de woordvoerder weten. 

Deel je verhaal

Ben jij slachtoffer van internetoplichting en twijfel je om je verhaal te delen? Heerkens: “Zoek die hulp wel, zet die stap, neem anderen in vertrouwen en neem contact op met hulporganisaties.” Dat kan ervoor zorgen dat je veel minder last hebt van zo’n gebeurtenis.

Wat je het best kunt doen na fraude, is per situatie verschillend. “Ik zou in ieder geval altijd contact opnemen met de politie of een hulpinstantie, want die kunnen je ook altijd weer verder helpen.”