Van klikken op een valse link of het plaatsen van een bestelling op een malafide webshop: online oplichting zit in een klein hoekje. Ben jij in de val getrapt, wees dan niet bang om hulp te zoeken. Het helpt juist om anderen in vertrouwen te nemen, meldt Roy Heerkens, woordvoerder van Slachtofferhulp Nederland.
 

Uit recente cijfers van het CBS blijkt dat in 2023 16 procent van de bevolking slachtoffer is geweest van een of meer online delicten of incidenten. In datzelfde jaar zijn er bij de politie zeventigduizend meldingen en aangiftes van online fraude gedaan, blijkt uit het fenomeenbeeld 2024 ‘Online fraude in beeld’. 

Schuld- en schaamtegevoelens

“Schuld en schaamtegevoelens spelen vaak een grote rol bij slachtoffers van online oplichting”, vertelt Heerkens. Hierdoor nemen slachtoffers anderen minder snel in vertrouwen, waardoor ook het aantal aangiftes in werkelijkheid hoger ligt dan nu bekend is. 

Die onzekerheid, denken dat de oplichting je eigen schuld is, de twijfel of je de oplichting wel of niet moet aangeven en de angst dat je omgeving een negatief oordeel over je zal vormen, zijn voorbeelden van cyberschaamte. Het woord is in 2022 zelfs verkozen tot het Cybersecuritywoord van het jaar. 

Schaam je niet, het kan iedereen overkomen

Iedereen kan slachtoffer worden van online oplichting”, vertelt de woordvoerder. “Ik heb IT’ers gehad die slachtoffer werden van WhatsApp-fraude en bankmedewerkers die slachtoffer zijn geworden van beleggingsfraude.”

Daders gaan heel geraffineerd te werk en de technieken ontwikkelen zich dagelijks. Een officiële website van bijvoorbeeld een bank, is tegenwoordig nauwelijks te onderscheiden van een nepsite. “Soms kun je als leek denken: ‘Hoe kunnen mensen hier intrappen?’ Maar men realiseert zich niet dat er vaak criminele organisaties achter zitten die 24 uur per dag bezig zijn met het oplichten van mensen.” 

Lotgenotencontact

“We weten dat het helpt als je de stap naar hulp zet, waar of bij wie dat ook is.” Als gevolg van oplichting kunnen mensen namelijk stressklachten ontwikkelen of minder vertrouwen in de samenleving krijgen. Iets wat goed helpt voor je herstel is volgens Heerkens lotgenotencontact. “Als jij met anderen in contact komt die een soortgelijke ervaring hebben meegemaakt, dan zorgt dat voor herkenning, en herkenning leidt uiteindelijk tot erkenning en erkenning leidt uiteindelijk tot herstel. Hier hebben wij wetenschappelijk onderzoek naar laten doen.”

Bij Slachtofferhulp Nederland zijn er drie manieren van lotgenotencontact mogelijk: via fysieke groepen en via open of gesloten online groepen. 

Victim blaming

Een negatieve reactie zoals: ‘Hoe kun je zo stom zijn’, kan schuld en schaamtegevoelens versterken en slachtoffers ontmoedigen om hulp te zoeken. Dit valt onder victim blaming. “Het is geen wenselijke reactie, want je geeft het slachtoffer de schuld, maar het is ook een menselijke reactie. Er wordt uit betrokkenheid gereageerd.”

Mocht iemand zijn verhaal met jou delen, dan is jouw eerste reactie heel belangrijk, dus “aandacht aan, oordeel uit”, zegt Heerkens. Een meer passende reactie op een slachtoffer kan zijn: “Wat vervelend dat dit jou is overkomen, wat kan ik doen om jou te helpen?” Deze reactie draagt ook bij aan een mogelijke oplossing, laat de woordvoerder weten. 

Deel je verhaal

Twijfel je om je verhaal te delen na online fraude? Heerkens raadt aan dit wel te doen. “Ik zou in ieder geval altijd contact opnemen met de politie of een hulpinstantie, want die kunnen je altijd verder helpen.”

“Als er bijvoorbeeld fraude wordt gepleegd uit naam van een bank, dan zijn er soms coulanceregelingen bij banken dat je toch nog deels je geld terug kunt krijgen. En mocht de dader worden gepakt, wat niet vaak gebeurt bij online fraude, dan kan Slachtofferhulp Nederland jou kosteloos juridisch ondersteunen.” Hoeveel en of je je geld terug krijgt verschilt per situatie, maar Slachtofferhulp Nederland biedt altijd een luisterend oor. 

Ben jij online opgelicht en wil jij jouw verhaal (anoniem) delen? Door je ervaring te delen kun je lotgenoten steun en herkenning bieden, en jezelf helpen in je herstel. Help jij samen met ons het taboe rondom online oplichting te doorbreken? Zo meld je je aan.