Deepfake en de ontwikkeling en gevaren ervan zijn steeds vaker in het nieuws. Nepvideo’s waarin mensen iemand uitspraken kunnen laten doen die hij nooit heeft gedaan. Ook cybercriminelen hebben de weg naar deepfake gevonden. Wat is het precies en waar kun je deepfake aan herkennen? 

'Deep' staat voor deep learning en 'fake' voor het feit dat de video of audio nep is. Onder deep learning verstaan we een techniek die valt onder kunstmatige intelligentie. Computers analyseren meerdere lagen in een beeld en leren hoe een gezicht wordt gemaakt.

Face swap, face sync en GAN-netwerken

'Er zijn drie verschillende vormen van deepfake voor video's', legt Hoogleraar Theo Gevers van de Universiteit van Amsterdam uit.

• Face swap: 'Met deze techniek wordt een gezicht op het gezicht van iemand anders geplakt. Deze techniek maakt veel slachtoffers bij bekende personen. Zo zijn er gezichten van beroemdheden op acteurs en actrices in pornovideo's geplakt.'  
• Face sync: 'Hiermee wordt iemands gezicht gesynchroniseerd. Alles wat de maker met zijn gezicht doet, kan hij ook een ander laten doen. Dit wordt vaak misbruikt. Zo kan iemand je dingen laten zeggen die je nooit hebt gezegd.' 
• GAN-netwerken: 'Deze techniek leert hoe een gezicht eruitziet en genereert kunstmatige gezichten. Dit kan bijvoorbeeld gebruikt worden voor het maken van een neppaspoort.' 

Hoe kun je deepfake herkennen?

Het herkennen van deepfake video's is lastig. Toch zijn er een paar punten waar je alert op kunt zijn. Gevers wijst bij Face Swap op de randen van het gezicht dat over het gezicht in de video is geplakt. 'Aan de rand zie je vaak nog wel wat vaagheden en imperfecties. Ook de belichting en schaduwen van het originele gezicht komen vaak niet overeen. Daarnaast worden kleine gezichtsuitdrukkingen, zogenoemde micro-expressies, vaak niet meegenomen,' aldus de hoogleraar. 

Gevers vervolgt: 'Bij Face Sync kun je het vooral zien aan de tanden. Deze zijn niet heel scherp als iemand praat. Dit geldt ook voor gezichten die door GAN-netwerken tot stand zijn gekomen. Hiervoor geldt ook dat accessoires, zoals oorbellen, niet volmaakt zijn en de achtergrond vrij vaag is.' Daarnaast wijst Gevers op het stemgebruik in een deepfake video. 'Daar kun je vaak aan herkennen of het echt de persoon is in de video of niet.'  

Cybercrime-expert Danny Mekic' voegt als tip toe om bij video's na te gaan wat de bron is en wanneer het is gefilmd: 'Was de persoon in het filmpje op die plek op de datum en tijd dat het filmpje is opgenomen en klopt de context van het filmpje met de persoon in kwestie?'

Deepfake-audio

Cybercriminelen passen deepfake ook steeds vaker toe door middel van spraakberichten voor phishingaanvallen, meldt Mimecast in een nieuw Threat Intelligence-rapport. Met deepfake-audio kunnen cybercriminelen door kunstmatige intelligentie stemmen nabootsen, zo valt te lezen op de website van Dutch Cowboys. Hiermee kunnen criminelen zich bijvoorbeeld in telefoongesprekken voordoen als iemand anders, met het verzoek om geld over te maken.

Het is lastig om deepfake-audio te herkennen. Danny Mekic' geeft als tip om geluidsfragmenten van een persoon te vergelijken. Zitten er verschillen in de eigenschappen van de stem, dan kun je twijfels trekken bij de echtheid van het fragment. 

Test jezelf

Op de website fake Joe Rogan kun je testen of je het verschil tussen een echte en een nagemaakte stem kunt herkennen.