Facebook, we zijn er maar druk mee. Het zal dan ook niemand verbazen dat er op het sociale netwerk regelmatig nepaccounts opduiken van personen met minder goede bedoelingen. Maar hoe kun je een nepaccount herkennen? En hoe weet je of je te maken heb met een account dat wel degelijk echt is? In dit artikel leggen we het uit.

Naar schatting zijn er 10,4 miljoen Nederlanders met een Facebook-account. Daarvan maken ongeveer 7,1 miljoen Nederlanders dagelijks gebruik van het sociale netwerk. Grote kans dat jij ook op Facebook zit, en daarom is het nuttig om uit te leggen hoe je nepaccounts herkent.

Om die vraag echter goed te kunnen beantwoorden, is het allereerst van belang dat je een globaal beeld hebt van de redenen waarom iemand een nepaccount op Facebook zou gebruiken.

Waarom gebruiken mensen een nepaccount op Facebook?

Er kunnen verschillende redenen zijn om een nepaccount aan te maken. Misschien ben je wel heel erg gesteld op je privacy en vind je het om die reden prettig om niet je echte naam en foto te gebruiken. Ook zou het kunnen dat je privé geen behoefte hebt aan een Facebookaccount, maar dat je er simpelweg een nodig hebt voor werkgerelateerde bezigheden zoals het beheren van een zakelijke Facebookpagina. Dat kan, en hoewel het volgens de regels eigenlijk de bedoeling is dat je in ieder geval je echte naam gebruikt op Facebook, zijn dat voor de rest verdedigbare standpunten.

Maar dat zijn natuurlijk lang niet de enige redenen, en daarmee zijn we direct bij de eerste stap aanbeland.

In veel gevallen hebben de mensen achter nepaccounts op Facebook simpelweg weinig goeds in de zin. Zo kan het de persoon bijvoorbeeld gaan om het moedwillig verspreiden van nepnieuws, misleidende informatie en het delen van opruiende berichten. Irritant, maar niet zozeer op jou persoonlijk gericht en daarom vrij eenvoudig te negeren of zelfs te blokkeren.

Het wordt echter een ander verhaal als het wel persoonlijk wordt, dus de aanname dat mensen met een nepaccount verkeerde bedoelingen hebben, is met name van toepassing indien ze jou actief proberen te benaderen. Waarom? Dat is eenvoudig: kennelijk willen ze iets van je. Een nepaccount kan namelijk ook worden gebruikt om iemand te stalken of om identiteitsfraude te plegen. En helaas worden er ook veel mensen opgelicht door personen die zich achter een nepaccount verschuilen. Dat kan gaan van oplichting op Facebook Marketplace tot het plegen van datingfraude.

De gemeenschappelijke deler? Je wordt er over het algemeen niet beter van door met een nepaccount in contact te treden.

Hoe herken je een vriendschapsverzoek van een nepaccount?

Om maar gelijk even een open deur in te trappen: iemand met een nepaccount zal jou in verreweg de meeste gevallen zelf benaderen, niet andersom. Wees dan ook op je hoede als je vriendschapsverzoeken krijgt van iemand die je in het geheel niet kent.

Dat geldt al helemaal als er geen sprake is van gemeenschappelijke vrienden, en wees extra alert als het gaat om iemand uit een heel ander land of zelfs een ander werelddeel: de kans dat het iemand is die je via-via misschien tóch zou kennen, is in dat geval namelijk al een heel stuk kleiner. Anders gezegd: hierdoor neemt de kans toe dat het om iemand gaat die geen legitieme, gegronde redenen heeft om met jou in contact te treden.

Een vriendschapsverzoek zou natuurlijk kunnen gaan om een oprechte vergissing of om oprechte belangstelling. Om dat uit te zoeken, moet je diegene eigenlijk een paar vragen stellen, zoals:

• Wat is de reden dat je contact met mij opneemt?
• Hoe heb je mij gevonden?
• Waarom wil je vrienden met mij worden?
• Kennen wij elkaar uit het dagelijks leven of via gemeenschappelijke vrienden?

Komt er op deze vragen geen bevredigend antwoord, of wordt er niet of ontwijkend op gereageerd? Dan zou het best kunnen gaan om een nepaccount of in ieder geval om iemand met verkeerde bedoelingen. Het is dan ook aan te raden om het verzoek niet te accepteren of om diegene als vriend te verwijderen, mocht je het verzoek in een eerder stadium al geaccepteerd hebben.

Wat zijn veel voorkomende kenmerken van een nepaccount op Facebook?

Maar hoe weet je nou of het daadwerkelijk een nepaccount is? Waar je altijd even op moet letten, is de beschikbare informatie op het profiel zelf:

• Hoe oud is het profiel?
• Hoeveel vrienden heeft iemand?
• Wat valt er allemaal te zien in termen van (profiel)foto's?
• Is het een profiel met een geloofwaardige profielgeschiedenis?
• Is er (geloofwaardige) interactie te zien met andere vrienden?

Deze checklist is niet helemaal waterdicht, want al deze zaken kunnen ook op overtuigende wijze worden nagebootst. In dat geval heb je niet zozeer te maken met één nepaccount, maar met een netwerk van nepaccounts met als doel om op Facebook een overtuigende nepidentiteit neer te zetten. Maar door hier scherp op te letten, heb je het een stuk eerder door als het één en ander niet in de haak blijkt te zijn.

Is deze informatie allemaal niet te zien? Dan betekent het niet per definitie dat het om een nepaccount gaat. Het kan namelijk ook gaan om iemand die erg gesteld is op zijn of haar privacy, waardoor het profiel is dichtgetimmerd via de privacyinstellingen.

Er zijn echter signalen op basis waarvan je toch redelijkerwijs kunt aannemen dat een Facebookprofiel nep is. Hieronder een voorbeeld van een (vriendschapsverzoek van een) nepaccount.

Wat zijn in dit geval de verdachte kenmerken?

• Het is een verzoek van een totaal onbekende persoon uit de Colombiaanse hoofdstad Bogota;
• Het account heeft slechts vier vrienden;
• Er staat slechts één profielfoto op het profiel die op het moment van bezoeken 23 minuten geleden was geüpload;
• Het vriendschapsverzoek was op het moment van ontdekking 17 minuten geleden verstuurd;

Tussen het aanmaken van het profiel, het uploaden van de eerste profielfoto én het versturen van op het eerste gezicht willekeurige vriendschapsverzoeken zitten dus slechts enkele minuten. Dat verklaart waarom het profiel slechts vier vrienden heeft, en de gehele gang van zaken voelt dan ook wat ongebruikelijk. Wat ook meetelt is dat er geen enkele culturele, sociale en/of geografische binding is met Bogota, wat de kans dat het om een bekende gaat daardoor reduceert tot nul. Het gaat hier vermoedelijk om datingfraude: we accepteren het verzoek dus niet.

Nog een voorbeeld. In dit geval wordt iemand via Facebook Messenger benaderd, maar of er een vriendschapsverzoek aan vooraf ging, weten we niet. We zetten het volledige gesprek even als drieluik in één afbeelding.

Wat zijn hier de verdachte signalen?

• Op de profielfoto staat een vrouw;
• De naam 'Farid' is daarentegen een (Arabische) jongensnaam;
• In het bericht introduceert diegene zich als 'Madame Rebecca Vangout', en dat is dus niet Farid;
• Er wordt uit het niets bijna een half miljoen euro gedoneerd. Tsja, zal dat echt waar zijn? Dat hoeven we hopelijk niet eens meer expliciet te benoemen.

Taalgebruik is ook nog iets om op te letten. In bovenstaand voorbeeld zien we dat iemand moeite doet om je in het Nederlands te benaderen, maar je ziet aan het taalgebruik dat Nederland niet de moedertaal is van de afzender. Daarnaast is het aanbod van bijna een half miljoen euro natuurlijk ook de grootste onzin, je kunt op je klompen aanvoelen dat daar geen snars van klopt.

Personen die dit soort verzoeken wel accepteren, lopen dus het risico dat er al snel om persoonlijke informatie wordt gevraagd. Genoeg redenen om dit verzoek af te wijzen

Google de naam van de persoon en de profielfoto

Nog altijd niet overtuigd, of twijfel je? Dan kun je de naam van de persoon best even door Google trekken. Levert dat ook geen aanknopingspunten op waarvan je denkt 'hé, misschien ken ik diegene toch wel ergens van', zoals zoekresultaten in de context van opleiding, hobby, sport, vereniging of werk? Dan is dat in ieder geval een extra argument om in overweging te nemen voordat je besluit wat je met het vriendschapsverzoek doet.

De profielfoto door Google trekken kan overigens ook interessante inzichten opleveren. Personen die zich achter een nepaccount verschuilen, stelen namelijk regelmatig foto's van anderen. Als een foto te gelikt, te professioneel en te geretoucheerd is, zou het kunnen dat de foto van het internet geplukt is. 

Klik met je rechtermuisknop op de foto en kies 'Afbeelding zoeken in Google'. Je kunt de afbeelding ook opslaan of de url kopi en via Google Afbeeldingen opzoeken wat er te vinden valt. Is de afbeelding gestolen? Dan is de kans groot dat je er op deze manier achterkomt. 

Tot slot nog een noodzakelijke waarschuwing. Overdreven sexy profielfoto's van schaarsgeklede, jonge meiden is meestal ook slecht nieuws. In deze gevallen is de kans namelijk levensgroot dat de interesse van deze personen zich vooral beperkt tot de hoogte van je banksaldo, en niet zozeer betrekking heeft op jou als persoon.

Moet ik een verzoek van een verdacht profiel accepteren of afwijzen?

Voelt een vriendschapsverzoek na onderzoek op basis van bovenstaande signalen en kenmerken alsnog niet goed? Dan kun je het verzoek het beste niet alleen afwijzen, maar is het slim om de persoon ook te blokkeren. Voor het blokkeren kun je het account overigens ook nog rapporteren: in dat geval kijkt Facebook naar het account om te zien of er sprake is van verdachte gedragingen en patronen.

Heb je het idee dat het misschien wel betrouwbaar is? Dan kun je een verzoek ook accepteren met een bepaalde 'proeftijd': als iemand na acceptatie merkwaardig gedrag vertoont, kan dat alsnog reden zijn om diegene als vriend te verwijderen. Bij het accepteren van vriendschapsverzoeken van onbekenden is het overigens wel goed om zeer scherp te zijn op de informatie die je op je profiel deelt: hier kunnen kwaadwillenden in theorie misbruik van maken.

Samenvattende checklist

• Wees je bewust van de redenen waarom iemand een nepaccount zou gebruiken;
• Wees op je hoede als vreemden met je in contact proberen te komen: ze willen vaak iets van je;
• Stel kritische vragen als iemand je uit het niets benadert;
• Kijk kritisch naar de informatie op de profielpagina: hoe oud is het profiel, hoeveel vrienden heeft diegene, et cetera;
• Google de naam en de profielfoto van de onbekende;
• Voelt het niet goed? Je kunt het verzoek niet alleen afwijzen, je kunt het account ook blokkeren of rapporteren;
• Kijk kritisch naar netwerken van vrienden: zie je verdachte signalen? Wees dan op je hoede;
• Alle alarmbellen moeten gaan rinkelen als onbekenden beginnen over geld, financiën, liefdesverklaringen en/of seksuele zaken
• Kijk uit met wat je zelf online deelt, jouw privacy is ook online erg belangrijk