Honderden miljoenen euro's per jaar. Dat is volgens zorgverzekeraars en het Openbaar Ministerie het bedrag dat jaarlijks in de zakken van zorgfraudeurs verdwijnt. De controle faalt, het wordt fraudeurs veel te gemakkelijk gemaakt en het aantal fraudeurs in de zorg is een stuk hoger dan het OM aankan.

Het OM luidde in Nieuwsuur de noodklok. Officier van Justitie Laurien van Haeringen: 'De kraan staat open. Dat is het probleem dat we zien. En wij pakken de zaken op die we kunnen, en daar speelt het strafrecht ook zeker een rol, maar wij kunnen het niet oplossen zolang die kraan open blijft staan.'

'Toegezegde verbeteringen komen niet van de grond'

Volgens Aad de Groot van zorgverzekeraar DSW wordt het probleem alleen maar groter, ondanks toezeggingen van de politiek om maatregelen te nemen. 'Wij zien zeker niet dat het beter gaat, eerder zien we dat het slechter gaat in de afgelopen jaren. Als je makkelijk geld wilt verdienen, en je hebt geen moraal, dan begin je een zorgonderneming.'

Fraude vindt vooral plaats in gesloten gemeenschappen

Nieuwsuur heeft de afgelopen maanden uitvoerig onderzoek gedaan en ziet dat zorgfraude vaak plaatsvindt in gesloten gemeenschappen. Dat kan gaan om streng christelijke gemeenschappen in landelijke gebieden, maar er wordt ook flink gefraudeerd onder groepen met een migrantenachtergrond.

Direct beginnen met declareren

Zo sprak Nieuwsuur de afgelopen maanden met tientallen leden van de Turks-Nederlandse gemeenschap. Dat ging niet alleen om mensen die zijdelings te maken krijgen met zorgfraude, maar er ook zelf in actief zijn. Eén van de gesproken betrokkenen is zorgondernemer Resul Özdemir, die constateert dat de mogelijkheid om er flink op los te declareren voor steeds meer zogenaamde zorgverleners de voornaamste reden is om zich als onderaannemer van zijn zorgkantoor bij hem te melden.

Özdemir: 'Als je twintig klanten hebt en maar twee man personeel, dat kan niet. Het is een enorme aantasting aan het imago van de sector. Iedere dag starten gewoon bedrijven, die zonder informatie, zonder kennis en kunde, zogenaamd beginnen met zorg leveren.'

Decentralisering van de zorg leidt tot problemen

Sinds de decentralisering van de zorg, zo'n vijf jaar geleden, wordt er meer fraude met zorggeld geconstateerd. Vaak gaat dat via zorgbureaus, die bijvoorbeeld declaraties indienen voor geleverde thuiszorg terwijl deze zorg in werkelijkheid nooit geleverd is. Ook fraude met persoonsgebonden budgetten komt vaak voor. Patiënten die behoefte hebben aan zorg, krijgen door malafide zorgbureaus minder zorg geleverd dan waar ze recht op hebben, en soms frauderen de (nep)patiënten gewoon mee.

Durak Altinok is voormalig zorgondernemer en geeft aan dat hem steeds vaker werd gevraagd om mee te frauderen. Dat geeft een heel dubbel gevoel: 'De overheid zegt dat je niet mag frauderen, maar tegelijkertijd laat de overheid de deur open. Je kunt zo het geld pakken.'

Binnen vijf minuten ingeschreven bij de Kamer van Koophandel

Volgens het OM is één van de grootste problemen het gemak waarmee kwaadwillenden een zorgonderneming kunnen beginnen. Laurien van Haeringen: 'We zien dat het heel makkelijk is om zorgaanbieder te worden, en dat er vervolgens weinig controle is of het nou allemaal klopt wat er daar gebeurt.'

Dat beeld wordt bevestigd door Aad de Groot: 'Eigenlijk is het voor zo'n zorgbureau op dit moment risicoloos frauderen. Er zit geen sanctie op'. Volgens De Groot kun je in theorie binnen vijf minuten een zorgbureau inschrijven bij de Kamer van Koophandel. Er wordt niet gecontroleerd en er worden geen aanvullende eisen gesteld. Dat is natuurlijk vragen om moeilijkheden: 'Dan kun je patiënten verzinnen waar je tienduizenden euro's onterecht mee kan declareren.'

Lage pakkans

Hoewel de enorme schadepost anders doet vermoeden, is de pakkans voor fraudeurs momenteel erg klein. Het OM behandelt slechts enkele tientallen zorgfraudezaken per jaar, en dat is slechts het topje van de ijsberg. Alleen zorgverzekeraar DSW trof het afgelopen jaar zeker vierhonderd zorgbureaus waarbij sprake was van vermoedens van fraude. Maar het OM heeft niet de capaciteit om al deze zaken te onderzoeken en waar nodig aan te pakken.

Van Haeringen: 'We zouden onszelf de hele dag bezig kunnen houden met pgb-fraude, maar dat doen we niet, want we hebben ook nog een heleboel andere zaken die we doen. Er moeten betere barrières zijn. Drempels om hiermee te kunnen starten. En als dat niet verandert, dan kunnen wij wel strafzaken blijven doen, alleen, wij kunnen met het strafrecht de kraan niet dichtdraaien.'

Bron: NOS / Nieuwsuur