De strijd tegen namaak gaat steeds beter, maar het is een illusie om te denken dat die handel ooit kan worden uitgeroeid. Dat zegt Chris Vansteenkiste, hoofd namaakbestrijding bij de Europese politiedienst Europol. 'Wij gaan erop vooruit, onze achterstand wordt kleiner. We moeten inventief zijn en criminelen op de hielen zitten. Maar ik denk dat het ons eeuwig lot is om achter ze aan te hollen.' Criminelen zijn creatief en leergierig, aldus de Belg: 'Als wij consumenten iets ontraden, zijn zij al op zoek naar een andere manier om geld te verdienen. Ze zullen altijd een beentje voor hebben om onder de radar te kunnen blijven. Wij gaan ze niet inhalen. De zaak is om de afstand zo klein mogelijk te houden', zegt de Belgische rechercheur.
Namaak is een enorme industrie. Criminelen verdienen miljarden aan nepspullen als parfum, handtassen, voetbalshirts, fietsen, kettingzagen, lampen en olijfolie. 'Als er mensen zijn die iets kunnen maken, zullen er altijd andere mensen zijn die het kunnen namaken. Ik heb in de afgelopen 20 jaar geleerd om niet meer verrast te zijn', zegt Vansteenkiste. Toch was hij een paar jaar geleden met stomheid geslagen, toen hij zag hoe Chinese fabrieken eieren namaakten. Ze lengden eiwit aan met water, chemicaliën en een stukje dooier. Dat werd in een nepeierschaal gestopt. Het nagemaakte voedsel was bestemd voor verkoop in China en niet voor export naar Europa.
Veel namaak komt uit China, maar het land is niet uniek. Pakistan en India zijn bijvoorbeeld groot in het namaken van medicijnen. Dat komt doordat ze ook een grote legale farmaceutische industrie hebben. Uit lagelonenlanden als Vietnam en Bangladesh komt veel nagemaakt speelgoed. Maar in elke sector doet China mee in de top.
'Een scanner ziet niet of sportschoenen vals zijn'
Het is moeilijk om de nepspullen tegen te houden. Bij Polen komen elke dag bijvoorbeeld zeven Chinese goederentreinen vol spullen de EU binnen. Elke trein telt ongeveer veertig wagons. Dat zijn bijna tweeduizend wagons per week, met echte producten, maar misschien ook met namaak. Slechts een handvol douaniers is beschikbaar om die lading te controleren. En er zijn nog drie van zulke treinroutes vanuit China naar Europa. Vansteenkiste: 'Maar zelfs al zet je er twintig man op, dan nog houd je het niet tegen. Verstopte sigaretten kun je vinden met scanners. Als er volgens de papieren tv's in een wagon moeten zitten en er zitten kleren in, dan valt het op. Maar wat als de papieren kloppen? Een scanner ziet niet of sportschoenen vals zijn. Dan moet je elke container openmaken en elke sportschoen controleren. Dat is gewoon niet haalbaar.'
De oplichters bedenken ondertussen nieuwe manieren om de controles te omzeilen. Wat Europol de laatste jaren veel ziet, is dat de namakers effen T-shirts en polo's importeren, zonder opdruk. Die zijn legaal. 'In de EU wordt er dan bijvoorbeeld een krokodil van Lacoste of een polo-speler van Ralph Lauren op gestikt. Door de open grenzen kunnen ze het snel verspreiden en verkopen. Enkele jaren geleden is er zo'n atelier opgedoekt in Den Haag, dicht bij ons kantoor.'
Profiteren van de naam van een bekend bedrijf
Sommige webshops met namaakspullen willen profiteren van de naam van een bekend bedrijf, zoals een kledingfabrikant. Daar zetten ze een woord als outlet bij. 'Mensen kennen outletmalls, dus denken ze dat er ook outletsites kunnen zijn. De producten op die sites zijn 20 tot 30 procent goedkoper dan de originelen, en er zijn mensen die denken dat ze een echt exemplaar hebben gekocht.' Daarnaast kopen oplichters verlopen domeinnamen op, met honderden tegelijk. De site van een plaatselijke makelaar of vishandel is dan ineens veranderd in een schoenenshop.
Persoonlijke gegevens in handen van criminelen
Wie op zulke webshops koopt, loopt niet alleen het gevaar dat de spullen die ze krijgen, nep zijn. Het kan ook gebeuren dat ze niets krijgen, omdat de bestelling onderweg onderschept wordt door de douane. Er is een mogelijkheid dat de oplichters helemaal niets opsturen en er vandoor gaan met het geld van de kopers. En dan lopen mensen ook nog eens het risico dat hun persoonlijke gegevens, zoals naam, adres, woonplaats en creditcardnummer, in handen van criminelen vallen.
