Een waarschuwing over een 'nieuwe oplichtingstruc' met een bankpas van de Rabobank doet al anderhalve week de ronde op Facebook: het bericht is onderhand vele tienduizenden keren gedeeld. Ook de politie besloot de waarschuwing te delen op sociale media, maar de vork blijkt uiteindelijk toch iets anders in de steel te zitten. Wat is er precies aan de hand?

Om te beginnen, moeten we terug naar de basis. Het onderstaande bericht werd op 17 juni gedeeld op Facebook en zo te zien hebben ruim 52.000 mensen de waarschuwing inmiddels overgenomen. Dat betreft slechts de deelacties van dit specifieke bericht: aangezien mensen de afbeelding ook 'los' kunnen delen, ligt het dan ook in de lijn der verwachting dat de daadwerkelijke teller van alle gecombineerde deelacties een stuk hoger ligt.

Beeld je vervolgens eens in dat iedere losse deelactie vermoedelijk ook weer enkele tientallen mensen heeft bereikt, en vele honderdduizenden mensen zullen de waarschuwing in een bepaalde vorm langs hebben zien komen, dat staat wel vast.

Waar bestond de waarschuwing voor de 'nieuwe oplichtingstruc' precies uit?

Dit waren de verdachte kenmerken:

Uiteraard zag Opgelicht?! de waarschuwing ook langskomen. Onze interesse was al snel gewekt, maar er zaten iets te veel haken en ogen aan, waardoor we destijds besloten om het niet te delen. Nu sturen oplichters incidenteel inderdaad fysieke brieven namens banken, maar brieven met échte – al dan niet nagemaakte – bankpassen en pincodes is zelfs voor de meest gewiekste oplichters behoorlijk next level, en voor zover wij weten gelukkig nog te hoog gegrepen. Het eerste concrete voorbeeld van een dergelijke oplichtingstruc moeten wij in ieder geval nog tegenkomen.

Bovendien zagen we dat de naam op de bankpas correspondeert met die van de tipgever, staat er – voor zover zichtbaar op het beeldmateriaal – meerdere keren dat je je pincode echt, écht onder geen enkel beding moet delen of afgeven en is het genoemde telefoonnummer 088 722 67 67 écht een telefoonnummer van de Rabobank, meer specifiek van de Interhelp-hulplijn die je onder andere kunt bellen om je pas te laten blokkeren in geval van nood.

Al met al reden genoeg om aan te nemen dat het simpelweg een vergissing betrof, in plaats van een nieuwe oplichtingstruc. Dat de bank naar eigen zeggen 'schrok' en de boel eens grondig wilde onderzoeken, is in tijden van (digitale) oplichting en phishing niet alleen begrijpelijk, maar ook prijzenswaardig: het is in geval van twijfel immers verstandig om alles in het werk te stellen zodat je met volledige zekerheid uit kunt sluiten dat het hier gaat om een poging tot oplichting.

Politie waarschuwt, ook kranten pikken de waarschuwing op

Zodra berichten eenmaal 'viral' gaan op sociale media, treedt er een interessant mechanisme in werking. De inhoud van het oorspronkelijke bericht raakt her en der vervormd, zodat feit en fictie op een zeker ogenblik steeds verder uit elkaar komen te liggen.

Zo deelde de politie Barneveld, Scherpenzeel en Nijkerk deze waarschuwing gistermiddag in een inmiddels verwijderde Facebookpost. De tekst volgt onder de afbeelding, omdat de tekst op de afbeelding wellicht wat moeilijk leesbaar is.

Facebookpagina politie Barneveld, Scherpenzeel en Nijkerk

We zien dat in deze waarschuwing wordt gesproken over een verzoek om de oude bankpas én pincode op te sturen, maar dat blijkt niet uit de oorspronkelijke tekst. Ook de passage over de gestanste letters valt niet uit de originele waarschuwing te herleiden: op welk moment dit element in de waarschuwing is geslopen, valt niet met zekerheid te achterhalen.

Uiteraard heeft ook de politie deze waarschuwing met de beste bedoelingen gedeeld, maar vervolgens ging het snel. De Telegraaf pakte uit met een artikel met de kop 'Politie waarschuwt voor gewiekste oplichtingstruc met bankpassen', inmiddels gewijzigd in 'Politie verwijdert waarschuwing over gewiekste oplichtingstruc'.

In het herziene bericht erkent de politie volgens De Telegraaf dat het gedeelte over het opsturen van de pinpas niet op waarheid berust: 'Een politiewoordvoerder laat desgevraagd weten dat in de brief niet werd gevraagd om een bankpas op te sturen, zoals eerder werd gesuggereerd'. Ook valt te lezen: 'Na verder onderzoek van de politie blijkt echter dat dit niet om oplichting gaat, maar dat de verstuurde brief een kloppende brief is.'

De Telegraaf

Ook het AD besteedde aandacht aan de zaak. Zij namen contact op met woordvoerder Joris Hoff van de Rabobank. Hoff stelt: 'Er is op geen enkele wijze sprake van fraude. De brief en pas zijn legitiem en afkomstig van Rabobank zelf, het is ook geen drukfout, het rekeningnummer staat in historie van de klant.'

En op die manier vonden we het in deze vorm toch geschikt om er even aandacht aan te besteden. Weliswaar niet in de vorm van een échte waarschuwing, aangezien ons vermoeden dat het één en ander simpelweg op een misverstand berustte ook echt blijkt te kloppen, maar meer in de vorm van 'zo kunnen berichten onbedoeld een eigen leven gaan leiden'.

Wees dan ook altijd kritisch als je dergelijke waarschuwingen voorbij ziet komen op Facebook of andere sociale media: de intentie is in verreweg de meeste gevallen goed, maar soms sluipt er onbedoeld toch een misverstand in en kunnen berichten een heel eigen leven gaan leiden.

Bron: AD.nl / Facebook Politie Barneveld / De Telegraaf